شما اینجا هستید

وبلاگ دکتر مرتضی اکبری

نقش رودخانه‌هاي مرزي در روابط ايران و عراق از دوره پهلوي تا آغاز جنگ تحميلي (مطالعه موردي: گنگير و کنجان چم در استان ايلام)

چكيده

مقاله‌ي حاضر به بررسي سير تاريخي اختلافات مرزي ايران و عراق از دوره‌ي قاجاريه تا آغاز جنگ تحميلي پرداخته است. در دوره‌‌ي قاجاريه، واليان پشتكوه بر استان ايلام امروزی حاكميت داشتند و بااقتدار تمام به دفاع از مرزهاي این منطقه در برابر عثماني‌ها پرداختند و به آنان اجازه­ی استفاده‌ي بیش‌ازحد آب رودخانه‌هاي گنگير و کنجان چم را نمی‌دادند باروی کار آمدن حکومت پهلوي در ايران و تشكيل دولت عراق پس از جنگ جهانی اول، اختلافات مرزي میان این دو کشور بر سر رودخانه‌هاي مذكور وارد مرحله‌ جديدي شد که تا آغاز جنگ تحميلي ادامه يافت. این پژوهش با روش توصيفي – تحليلي در پي يافتن پاسخ به اين پرسش است كه رودخانه‌هاي گنگير و کنجان چم چه نقشي در روابط مرزي ايران و عراق داشته‌اند؟ نتايج تحقيق نشان مي‌دهد كه عدم تعيين ميزان استفاده‌ي مرزنشينان از آب رودخانه‌هاي‌ مزبور در پروتكل تعيين حدود 1914 م، نياز شديد كشاورزان مرزی به آب رودخانه‌هاي مذكور و توسعه‌طلبی سران بعث عراق براي رسيدن به امتيازات بيشتر در نوار مرزي ايران از عوامل اصلی اختلاف دو کشور بوده است.

 

واژگان كليدي: ايران، عراق، گنگير، کنجان چم، اختلافات مرزي، عثمانی

بررسي رويكرد سياسي - نظامي انگلستان در خوزستان و مواضع دولت ايران در قبال آن در عصر قاجاريه

چكيده

انگلستان بعد از رسانس و انقلاب صنعتي، به علت نياز به مواد اوليه ارزان و بازار فروش براي كالاهاي توليد شده در برخي از كشورها نفوذ اقتصادي كرد و آن‌ها را به مستعمره خود آورد. مهم‌ترين مستعمره‌ بريتانيا در قرن نوزدهم ميلادي هندوستان بود، لذا براي حفظ آن سعي مي‌كرد سرحدات آن را محكم نگه داشته و در همسايگانش نفوذ سياسي –  اقتصادي كند. يكي از مهم‌ترين همسايگان هندوستان، ايران بود و همين مسئله باعث شد انگليس با ايران رابطه برقرار كند و ضمن نفوذ در دولت قاجار، مانع حمله فرانسه و روسيه از خاك ايران به هند شود. اهميت استراتژيكي ايران، مسئله ارتباطي و نفت باعث شد انگلستان در خوزستان دخالت كند و همين مسئله موجب مقاومت قواي نظامي و انتظامي عيله انگلستان به منظور حفظ تماميت ارضي و دفع بيگانه شد؛ بنابراين ضرورت دارد به منظور روشن كردن اين موضوع تحقيقي منسجم انجام شود، ازاين‌رو مقاله حاضر در صدد پاسخ به اين پرسش‌ها است كه انگليسي‌ها چرا و چگونه در خوزستان دخالت كرده‌اند؟ و قواي نظامي و انتظامي ايران چه عملكردي در مبارزه با اين دخالت‌ها داشته‌اند؟ نتايج تحقيق كه با روش توصيفي – تحليلي انجام گرفته، بيانگر آن است كه انگليسي‌ها براي حفظ مرزهاي هندوستان، با انعقاد قراردهايي غير عادلانه، تسلط بر رودخانه كارون و دست‌يابي به نفت خوزستان، با دخالت‌ نظامي و گاهي تهديد، قصد داشتند اين منطقه نفت خيز و حاصلخيز را از ايران جدا كنند تا حاشيه‌اي امن براي مستعمرات خود در حوزه خليج فارس و هندوستان ايجاد كنند. همچنين نيروهاي نظامي - انتظامي و مردمي تا حد توان به مقابله با قواي انگلستان پرداخته، ولي به دليل برتري قواي بريتانيا كه مجهز به سلاح‌هاي پيشرفته بودند، مقاومت آن‌ها كارساز نبوده است.

 

واژگان كليدي: انگلستان، ايران، خوزستان، كارون، نفت، شيخ خزعل، بختياري‌ها

صفحه‌ها