عرفان و منطق، برتراند راسل
ترجمه نجف دریابندری
انتشارات ناهید
این جمله را در نظر بگیرید که ممکن است در نوشته ای در باب جامعه شناسی بیابید:
(افراد انسانی از رفتار ناپسند کاملا برکنار هستند، منتها فقط در صورتی که شرایط لازم معینی، که جز در نسبت کمی از موارد واقعی فراهم نمی شود، بر اثر حصول توافق دشواری بین اوضاع مساعد، خواه فطری و خواه محیطی، اتفاقا منجر به تولید فردی شود که در او بسیاری از خصایص به نحوی که از نظر اجتماعی مفید است از حد عادی منحرف شده باشد)
حالا بگذارید ببینیم این جمله را می توان به زبان آدمیزاد ترجمه کرد یا نه. من این را پیشنهاد می کنم:
(همه ی آدم ها، یا تقریبا همه ی آدم ها، رذلند. آنهایی که رذل نیستند هم از حیث نسبت و هم از حیث تربیت بخت بلندی داشته اند)
این جمله هم کوتاه تر است و هم فهمیدنش آسان تر. و درست همان مطالب جمله قبلی را هم بیان می کند. ولی متاسفانه باید بگویم که هر استادی اگر به جای جمله اول جمله دوم را به کار ببرد از دانشگاه بیرونش می کنند.
این نکته اندرزی به خاطر من می آورد که برای آن عده از شنوندگان من که ممکن است استاد دانشگاه باشند مفید خواهد بود. من مجازم زبان ساده به کار برم، برای اینکه همه می دانند من اگر بخواهم می توانم منطق ریاضی هم به کار ببرم. این جمله را در نظر بگیرید:
(بعضی از مردم با خواهر عیال متوفای خود ازدواج می کنند)
من می توانم این جمله را به زبانی بیان کنم که فهمیدن آن مستلزم چندین سال تحصیل باشد. این به من آزادی می دهد.
من به اساتید جوان پیشنهاد می کنم که نخستین اثرشان را به زبانی بنویسند که فقط چند نفر اهل اصطلاح آن را بهمند. این کار را که کردند آن وقت دیگر می توانند هر مطلبی را که دارند به زبانی بنویسند که همه حالیشان بشود.